Bruno JASIEŃSKI - „Palę Paryż”

Pożar  Katedry  Notre  Dame  przywołał  wspomnienia  dwóch  książek  Hugo „Dzwonnika..”  i  Jasieńskiego  „Palę  Paryż”,  obie  czytane  60 lat  temu.  I  tu  wypada  podkreślić,  że  ŻADNA  książka  polskiego  pisarza   nie  wywołała  tylu  emocji  w  całej  Europie,  co  ta.  A  więc  to  pierwszy  powód  do  zainteresowania  się  nią.  Drugi  -  to  wspaniały  język,  o  którym  czytam  na:  http://windmill-riversideblues.blogspot.com/2015/10/bruno-jasienski-pale-paryz.html

„….Będąc miłośnikiem sztuki awangardowej, na początku nie mogę nie zwrócić uwagi na język i styl książki. Jasieński, będąc futurystycznym poetą, stosuje język w dużej mierze poetycki, pełen metafor, zaskakujących porównań (na przykład paryski ruch uliczny przyrównuje do wyścigu psów, nazwy marek zastępują rasy pędzących brytanów). Jeżeli miałbym prozę Jasieńskiego porównać, to od razu ciśnie się nazwisko Brunona Schulza, przy czym język "Palę Paryż" nie jest aż tak intensywny i w tak dużej mierze kreacjonistyczny, pozwala czytelnikowi na częstsze wytchnienie od karkołomnych zabaw słowami…”

Dzieło  to  jest  dostępne  na:   https://pl.wikisource.org/wiki/Pal%C4%99_Pary%C5%BC

Zacznijmy  od  autora  (Wikipedia):

„…Bruno Jasieński, właściwie Wiktor Zysman (ur. 17 lipca 1901 w Klimontowie, zm. 17 września 1938 w miejscu straceń Kommunarkapod Moskwą) – polski poeta, prozaik i dramaturg, zaliczany do grona poetów wyklętych, współtwórca polskiego futuryzmu, autor manifestów futurystycznych, przedstawiciel polskiej awangardy  międzywojennej, działacz komunistyczny….  … Tworzył w języku polskim, rosyjskim i francuskim. Autor tomików wierszy But w butonierce i Ziemia na lewo, dramatu Bal manekinów, poematu Słowo o Jakubie Szeli, powieści Palę Paryż. Wraz z Anatolem Sternem jest autorem manifestu futuryzmu polskiego Nuż w bżuhu. Jednodńuwka futurystuw…      ….. Okoliczności jego śmierci były nieznane do 1992 roku. 31 lipca 1937 roku, w okresie wielkiej czystki, został aresztowany przez NKWD. Powszechnie sądzono, że został skazany na 15 lat pobytu w łagrze, zesłany na Syberię i zmarł w Gułagu. Tę legendę utrwalała relacja Aleksandra Wata oraz utwór Jacka Kaczmarskiego.   W rzeczywistości 17 września 1938 Jasieński został skazany na karę śmierci przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR, tego samego dnia rozstrzelany i pochowany w bezimiennej mogile w miejscu straceń Kommunarka pod Moskwą. Zrehabilitowany 24 grudnia 1955 roku postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR…”

Solidne  opracowanie  utworu  na: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pal%C4%99_Pary%C5%BC

Stamtąd:

„Palę Paryż – powieść Brunona Jasieńskiego, sytuująca się w obrębie nurtu fantastyki historiozoficznej dwudziestolecia międzywojennego, opublikowana w 1928 roku w odcinkach na łamach francuskiej gazety „L’Humanité”..      .. Powieść wywołała ogromny skandal, odbywały się demonstracje paryżan przed redakcją gazety^[4], żądano przede wszystkim wydalenia Jasieńskiego z Francji…   …  Skandal pomógł w międzynarodowym sukcesie…   …. Palę Paryż zawiera wszystkie cechy apokaliptycznej wizji: nie tylko drobiazgowy opis samej katastrofy, ale i charakterystyczne cechy formalne katastroficznego nurtu. Symbolizująca ją rewolucja została w utworze ukazana pod postacią dżumy zesłanej na Paryż – symbol mieszczańskiej kultury – przez mszczącego się za swoje miłosne niepowodzenia robotnika. Śmierć milionów ludzi ukazana jest nie jako zło konieczne, ale jako wyrok sprawiedliwości.  Powieść Jasieńskiego to rezultat fascynacji poglądami komunistycznymi, choć w wielu miejscach odbiega ona od marksistowskiej ideologii, co było powodem ostrej krytyki wielu komunistów – katastrofa Paryża dokonuje się bowiem przypadkiem, w wyniku całkowicie prywatnego miłosnego rozczarowania bohatera, a nie wskutek nabrzmiałych konfliktów klasowych. Jednak łatwość, z jaką dokonuje się rozprzestrzenienie paryskiej rewolucji wskazuje, że zmiana ta była oczekiwana i pożądana przez proletariat całej Francji. Zgliszcza starej cywilizacji stają się placem budowy, na którym błyskawicznie tworzy się utopijne państwo komunistyczne, a architektoniczne ślady dawnej stolicy kultury (np. Łuk Triumfalny) są potraktowane jak łupy wojenne nowego robotniczego społeczeństwa i przeobrażone na jego potrzeby (pokryte zbożem Pola Elizejskie)…”

Jeszcze  ciekawa  opinia,  którą  znalazłem  na:

 https://culture.pl/pl/artykul/pale-paryz-brunona-jasienskiego-po-angielsku

" 'Palę Paryż' to rozróba i gniew... Czytając tę książkę czułem to samo, co przy lekturze 'Inwazji jaszczurów' Karela Čapka: coś jakby - dlaczego nikt nie kazał mi tego czytać parę dziesiątek lat temu? No właśnie, czemu nie jest to jedna z tych słynnych europejskich książek, o których każdy słyszał? Tym razem mamy wymówkę: w końcu na angielskie tłumaczenie tej książki przyszło nam czekać 80 lat. Ale tego czasu w lekturze nie czuć: 'Palę Paryż' jest świeże i pełne wigoru." (John Self, Asylum - theasylum.wordpress.com)

A   w  Polsce  wydane,  a  niedocenione,  bo  na  LC zaledwie  7,3 (97 ocen i  11 opinii).  Gorąco  polecam,  również  miłośnikom  fantastyki   10/10.   „Inwazję  jaszczurów”  Čapka  też